Avtomobil nömrələri 110 ildən bir qədər çox tarixi var, onlardan birincisi isə ilk avtomobillərin yaradıldığı yerdə - Avropada meydana gəldi. Nəqliyyat vasitələrinin qeydiyyatı "özüyeriyən avtomobillər" ixtirasından əvvəl də mövcud idi: XIX əsrin II yarısından etibarən şəhərlər İzvozçikovun heyətinə nömrələr verdilər, daha sonra isə velosipedlərdə asmağa başladılar.
İlk avtonömrələrin 1899-cu ildə Münhendə verildiyinə dair məlumatlar var, bundan sonra digər böyük paytaxtlarda meydana çıxdılar: Parisdə - 1900, Nyu York - 1901, London - 1903. Digər mənbələrə görə, ilk nömrə nişanı 1893-cü ildə Fransanın paytaxtında bir avtomobilə quraşdırılmışdır. Nömrələrin təqdim olunduğu Rusiya İmperiyasının ilk şəhəri, qəribə də olsa, paytaxt - Sankt-Peterburq deyil, Riqadır. Bu 1904-cü ildə baş verdi.
Əvvəlcə avtomobil nömrələri yalnız rəqəmlərdən ibarət idi. O dövrdə maşın çox deyildi, yalnız varlı vətəndaşlar onlara sahib idi, hər bir avtomobil üçün sadə bir rəqəmsal nömrə kifayət idi.
Ancaq bu sadəliyin də mənfi tərəfi var idi - hər bir avtomobil yalnız sahibinin yaşadığı əhali məntəqəsində qeydiyyata alınırdı, sonra isə uzaq məsafəli səfərlər bir çox problemə səbəb oldu. Ötən əsrin əvvəllərində Rusiyadakı hər bir böyük şəhər çox sayda müxtəlif formalı və rənglərlə fərqlənən və çox vaxt qarışıqlığın əsas şərtlərindən biri olan öz nömrələrini təqdim etmək hüququna sahib idi. Moskvada avtomobil nişanları ildə bir dəfə dəyişdirilirdi və hər dəfə yeni bir rəngdə olurdular.
Qəribə şeylər avtomobil nömrələrinin ölçüsü və bərkitmə üsulu idi. 1912-ci ildə verilənlər belə görünürdü: arşından uzun olmayan(71 sm!) jestlərdən nömrələr kəsilirdi. Bu "trafaret" rəng ilinə uyğun boya ilə örtülürdü, bütün bunlar ağ boya ilə jest hissələrinə çəkilirdi, aşağıda isə daha bir jest yerləşirdi, amma artıq qara rəngdə idi.
Oxuma üçün daha az uyğunlaşan nömrə nişanlarını fikirləşmək çətin idi: kəsilmiş nömrələrin kəskin küncləri daim əyilirdi və hətta qırılırdı, hər üç qat yumşaq jest asanlıqla bükülürdü, bu da boyanın tez qopmasına səbəb olurdu və belə nişanlar tez bir zamanda oxunmurdu. Nömrə nişanını maşına bağlamaq yolu da maraqlı idi - iki dəlik vasitəsilə ... naqillərin köməyi ilə!
"Auto" qəzeti xəbər verirdi ki, avtomobillərə nömrələrin yerləşdirilməsi üçün xüsusi yer olmadığından məmurlar, avtomobil sahiblərinə ön və arxa oxlara naqil vasitəsi ilə nişanları asmağı tövsiyə edirdilər.
Hər vilayətin öz nömrəsinin olması, avtomobil sürücülərinə bir çox problem yaradırdı. "Elə yerlər var ki, orada başqa bir şəhərdə verilmiş nömrə nişanlarını hakimiyyət qəbul etmir. Onların şəhərlərindən keçmək üçün bu bölgə üçün işarələr alınmasını tələb edirlər" - jurnalistlər deyirdilər.
Bu vəziyyət getdikcə daha da artan avtomobil sahiblərinə sərf etmirdi. Onlar İngiltərədə, Almaniyada və ya Fransada olduğu kimi avtomobil nömrələrini tətbiq edilməsini təklif etdilər: aydın və asanlıqla fərqlənən, ən yaxşısı - qara ağ rəngli rəqəmlərlə. Ümumi, bütün ölkə nömrələri üçün standart yalnız SSRİ-də meydana gəldi.
Rəqəmlərlə yanaşı, nəqliyyat vasitəsinin ərazi mənsubiyyətinə dair bir təyinatı var idi. Nişanın alt hissəsində şəhər adından olan hərflər. Daha sonra, təxminən 1936-cı ildə ərazinin artıq iki hərfli birləşmə ilə şifrələnən qara fonlu ağ hərfli nömrələr meydana gəldi: məsələn, MO 23-12 nömrəsi avtomobilin Moskvada qeydiyyata alındığını bildirirdi.
Müharibədən sonra avtomobillər üçün bir çox qeydiyyat sənədlərinin itirildiyi, çox sayda texnikanın səfərbər olunduğu və hərbi nömrələr alındığı məlum oldu, müttəfiqlərin nəqliyyat vasitələrinin yenidən qeydiyyata alınmasının lazım olduğu ortaya çıxdı. 1946-cı ildə ölkədə nömrələrin II standartı - sarı fonda qara hərflərlə meydana gəldi.
Nömrələrin seriyaya bölünməsi başladı: şəxsi və dövlət avtomobilləri, taksilər və avtobuslar. Xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndəlikləri üçün xüsusi nömrələr və motosiklet nömrələri yarandı. 50-ci illərin sonunda demək olar ki, bütün ikiqat hərf birləşmələri tükənmişdi, buna görə 1959-cu ildə tətbiq olunan yeni standartda artıq üç hərf var idi.
O illərin nömrəli nişanlarında əlifbanın cəmi 27 hərfi istifadə olunmuşdur, Ё, Й, Ъ, Ы və Ь hərfləri istifadə edilməmişdir. Rəqəmlər məcburən dörd oldu və 0000 birləşməsi SSRİ işarələrində heç vaxt rast gəlinmədi. Görünüşdə başqa bir dəyişiklik 80-ci illərin əvvəllərində baş verdi - nömrələr ağ fonda qara hərf və rəqəmli oldu. 1994-cü ildən bəri, maşınlarda hələ də verilən nişanlar meydana çıxdı və onlar sələflərindən çox fərqlənirlər.
Müasir avtomobil nömrələrinin əsası fransız regional təyinetmə sistemindən götürüldü - şəhər koduna uyğun iki rəqəmdən istifadə etməklə.
Tərcümə etdi:  Avto Klub Azərbaycanın baş administratoru Natiq Nazimoğlu
Gəncə şəhəri, 2019-cu il

//www.facebook.com/groups/autoclub/