“Metroda qadınlar üçün vaqonlar ayrılmalıdır. Bu, qadınları ictimai nəqliyyatda təcavüzdən qorumağa kömək edəcək”. Belə bir təkliflə Leninqrad vilayəti İctimai Palata sədrinin birinci müavini Vladimir Petrov çıxış edib. O bununla bağlı  Rusiyanın nəqliyyat naziri Vitali Savelyevə məktub ünvanlayıb. İctimai nəqliyyatın “ümumi” və “qadın”lar üçün bölünməsi praktikasının artıq dünyada geniş yayıldığını deyən Petrov Rusiyada da  ictimai nəqliyyatın müxtəlif növlərində  bu təcrübənin  tətbiq  olunmasını  zəruri sayıb.

Oxşar təşəbbüs 2015-ci ildə Rusiya Federasiya Şurasında da qaldırılıb, amma həyata keçirilməyib.

Dünya təcrübəsinə gəlincə, həqiqətən bir sıra ölkələrdə bu təcrübədən müxtəlif formatlarda istifadə olunur.  Məsələn, qadınlar üçün ayrı vaqonlar təcrübəsi Yaponiyanın paytaxtı Tokioda və digər iri şəhərlərin  metrolarında  2000-ci ildən tətbiq olunur. Amma  kişilərin “qadın vaqonları”na minməsinə qoyulan qadağa bütün gün ərzində deyil,  pik saatlarda, xüsusilə səhər saat 7-9 arası  qüvvədə olur. Bu vaqonlara qadınlarla bərabər uşaqların da  minməsinə icazə verilir. 

Qadınlar üçün ayrı vaqonlar  təcrübəsi Yaponiya ilə eyni vaxtda Meksikanın paytaxtı Mexikoda da tətbiq olunur. Mexiko metrosunda  “qadın vaqonları” çəhrayı rəngə boyanıb. 2008-ci ildən  Mexikoda  “çəhrayı  avtobus” və “çəhrayı taksi”lər də  işə salınıb.

2007-ci ildən Misir Ərəb Respublikasının paytaxtı Qahirədə  də oxşar təcrübədən istifadə olunur.  Amma aradan xeyli müddət keçməsinə baxmayaraq  sözügedən metod bu şəhərdə özünü tam  doğrultmayıb. Səbəb  kişilərin qaydalara əməl etməməsi,  həmçinin bu vaqonlarda  qadınlara aid məhsulların satışına cəhd olunmasıdır. Bundan başqa Misir ictimai nəqliyyatında istər vaqon, istərsə də  avtobus salonları  iki  hissəyə  bölünür.  Qadınlar əsasən ön hissədəki oturacaqlarda otururlar.

İndoneziyada  “qadınlar üçün vaqon” təcrübəsi 2012-ci ildə tətbiq edilib.  Qadınlar üçün qatarın birinci və sonuncu vaqonları ayrılıb və  həmin vaqonlar narıncı və çəhrayı rənglə rənglənib.  Amma İndoneziya hökumətinin bu cəhdi cəmi 7 ay davam gətirə bilib. Belə ki, digər vaqonlarda həddindən artıq  sıxlıq olduğundan sərinişinlər qadınların mindiyi vaqonlara keçməli olublar.  Bu səbəbdən də İndoneziyada  “qadın vaqonları” ləğv edilib. Bununla belə hökumət qatar marşrutlarının  sayı artdıqdan sonra   bu təcrübəni yenidən tətbiq etməyi planlaşdırır.

Tailanda isə bu metodun tətbiqinə 2014-cü ildə bir qız uşağı təcazvüz edilib öldürüldükdən sonra  start verilib.   Ölkə daxilində vacib 3 qatar marşrutunda tətbiq edilən metod,  xüsusilə gecə səfərlərində  effektli olub.  Tailandda “qadın vaqonları” tünd çəhrayı və  bənövşəyi rəngli pərdələrlə fərləndirilir.

Qadınlar üçün ayrıca vaqon təcrübəsi  tədbiq olunan ölkələrdən biri də Braziliyadır.  Rio de Janeyro metrosunda və şəhərətrafı qatarlarda 2006-cı ildən  tətbiq olunan metodun birmənalı şəkildə uğurlu olduğunu demək mümkün deyil.  Səbəb kişilərin qaydaları pozması, tez-tez davaların düşməsidir.  Buna görə də  prosesə  pik saatlarda silahlı mühafizəçilər nəzarət edir.  Bununla belə  Braziliyada  qadınların bir hissısi ümumi vaqonlardan istifadə edirlər.  Yeri gəlmişkən, Braziliayada qadınlar üçün avtobuslar da ayrılıb.  

Hindistanın da artıq daxili   dəmir yollarında “qadınlar üçün" yazısı olan vaqonlar nadir hadisə  sayılmır.  Qadınlar üçün ayrı vaqon təcrübəsindən Hindistanın Dehli,  Mumbai (Bombey -əvvəlki adı), Kəlküttə və  Cenaii (Mədrəs - əvvəlki adı) şəhərlərində istifadə edilir.  Metod polislərin nəzarəti ilə icra olunur, qaydanı pozanlar cərimələnir. Hindistnda son illərdə  “çəhrayı taksilər”in  də fəaliyyətinə start verilib.  

İranın paytaxtı Tehranda metronun son vaqonları qadınlar üçün ayrılır və bu yenilik problemsiz  tətbiq edilir.  2006-cı ildən  Tehranda “çəhrayı avtobuslar” da  istifadə  olunur.

Yeri gəlmişkən, 2012-2014-cü illərdə Türkiyədə   qadınlar üçün avtobus təcrübəsinin tətbiqi günədmə gətirilsə də bu istiqamətə konkret addım atılmayıb.  Yalnız  Şanlıurfa şəhərində  bir  qız tələbənin qətlə yetirilməsindən sonra tələbə yataqxanası ilə universitet arasında qızlar  üçün avtobus istismara verilib. 

Böyük Britaniyanın paytaxtı Londonda da bu yeniliyin tətbiqi ilə bağlı zaman-zaman müzakirələr aparılır. Amma London ictimai nəqliyyatına cavabdeh  Transport for London  şirkətindən  bildikrilib ki,  perspektivdə belə bir metodun tətbiqi ilə bağlı plan yoxdur.

Yeri gəlmişkən,  qadınlar üçün  ayrıca  vaqon və  avtobusların  ayrılmadığı bir sıra ölkələrdə isə  sürücüsü də qadın olan “çəhrayı taksi” xidmətləri geniş yayılıb.  Bu ölkələrin sırasında    Malayziya, Avstraliya, Yeni Zelandiya,  Kanada, Pakistan, Türkiyə  və digər ölkələr var.

Qadınlar üçün ayrıca  vaqon, avtobus təcrübəsinin effektli olub-olmamasına gəlincə,   bununla bağlı  Thomson Reuters Fondu  dünyanın  5 böyük şəhərində -  Tokio, London, Nyu-York, Qahirə və Mexikoda  sorğu  keçirib.  Tokio sakinlərinin 70 faizi qatar və avtobuslarda qadınlar üçün ayrıca zonaların olmasını dəstəkləyiblər. Məsələ burasındadır ki, Tokioda təcavüz hadisələrindən 2/3-si  qatar və stansiyalarda baş verir. Bu mənada qadınlar ayrı vaqon və avtobuslarda hərəkət etməyə üstünlük verirlər.   Qahirə və  Mexikoda  da qadınların müvafiq olaraq 60 və 55 faizi  bu metodu dəstəklədirklərini bildiriblər.  Sorğuda  iştirak edən Nyu-York və  London sakinlərinin isə yalnız 30 faizi  ayrı nəqliyyatın tərəfdarı olduğunu bildirib. Onlar  səyahətin müddəti və qiymətinin onlar üçün təhlükəsizlikdən daha vacib olduğunu deyiblər.

Saxta.info sadalanan faktlara əsaslanaraq bu qənaətə gəlib ki,  rusiyalı siyasətçinin   “ictimai nəqliyyatın “ümumi” və “qadın”lar üçün bölünməsi praktikası dünyada geniş yayılıb” fikri reallığı əks etdirir.